Chương VI:
VIỆT NAM NỬA ĐẦU THẾ KỈ XIX
Bài 27
CHẾ ĐỘ PHONG KIẾN NHÀ NGUYỄN
I. TÌNH HÌNH CHÍNH TRỊ - KINH TẾ.
1. Nhà Nguyễn lập lại chế độ phong kiến tập quyền.
- Sau khi đánh bại Tây Sơn, năm 1802, Nguyễn Ánh đặt niên hiệu là Gia Long, chọn Phú Xuân (Huế) làm kinh đô, lập ra triều Nguyễn.
- Năm 1806, lên ngôi Hoàng Đế và củng cố nhà nước quân chủ tập quyền.
- Nắm mọi quyền hành từ trung ương đến địa phương.
- Năm 1815, ban hành bộ hoàng triều luật lệ ( luật Gia Long)
- Năm 1831 – 1832 chia nước làm 30 tỉnh và 1 phủ trực thuộc (Thừa Thiên).
2. Kinh tế dưới triều Nguyễn:
a. Nông nghiệp:
- Chú trọng việc khai hoang.
- Lập ấp, đồn điền.
- Đặt lại chế độ quân điền
- Đê điều không được quan tâm tu sửa.
b. Thủ công nghiệp: phát triển thêm:
- Lập nhiều xưởng sản xuất, có nhiều thợ giỏi
- Ngành khai mỏ: Mở rộng, nhưng hoạt động thất thường ð Sa sút dần.
- Làng nghề thủ công phát triển nhưng phân tán.
c. Buôn bán:
- Nội thương: Xuất hiện những thị tứ mới.
- Ngoại thương: Hạn chế buôn bán với nước ngoài.
BÀI 28
SỰ PHÁT TRIỂN CỦA VĂN HÓA DÂN TỘC
(CUỐI TK XVIII – XIX)
I. VĂN HỌC NGHỆ THUẬT.
1. Văn học
- Phát triển rực rỡ với nhiều hình thức phong phú, văn học chữ Nôm đạt đến đỉnh cao.
- Một số tác giả, tác phẩm nổi tiếng: Truyện Kiều của Nguyễn Du, Chinh phụ Ngâm khúc, Cung oán ngâm khúc, thơ Hồ Xuân Hương,Bà Huyện Thanh Quan,Cao Bá Quát, Nguyễn Siêu...
- Nội dung văn học dân gian và chữ Nôm: Phản ánh phong phú và sâu sắc xã hội đương thời.
2. Nghệ thuật
- Văn nghệ dân gian phong phú
- Nghệ thuật sân khấu, tuồng chèo phổ biến.
- Tranh dân gian đậm đà bản sắc dân tộc, đặc biệt là tranh Đông Hồ.
- Các công trình kiến trúc: chùa Tây Phương (Thạch Thất- Hà Tây), đình làng Đình Bảng (Từ Sơn- Bắc Ninh), lăng tẩm các vua nhà Nguyễn ở Huế.
- Điêu khắc, tạc tượng cũng phát triển mạnh như: 18 vị la Hán chúa Tây Phương.
II. GIÁO DỤC, KHOA HỌC – KĨ THUẬT.
|
Nội dung
|
Những thành tựu tiêu biểu
|
|
Giáo dục, thi cử
|
- Thời Tây Sơn: Ban chiếu lập học, đưa chữ Nôm vào thi cử.
- Thời Nguyễn:
+ Quốc tử giám được đặt tại Huế.
+ Năm 1836, thành lập “Tứ dịch quán” để dạy tiếng nước ngoài (Pháp, Xiêm).
|
|
Sử học, Địa lí
|
- Có những bước tiến quan trọng trong việc biên soạn:
+ Sử học: Đại Việt sử kí tiền biên (triều Tây Sơn); Đại Nam thực lục, Đại Nam liệt truyện (triều Nguyễn).
+ Địa lí: Gia Định thành thông chí; Nhất thống dư địa chí…
|
|
Y học
|
- Hải Thượng y tông tâm lĩnh (66 quyển) của Lê Hữu Trác.
|
|
Kĩ thuật
|
- Nguyễn Văn Tú học được nghề làm đồng hồ và kính thiên lí.
- Chế tạo được máy xẻ gỗ chạy bằng sức nước.
- Đóng thành công tàu thủy chạy bằng máy hơi nước…
|